Dựa núi ăn núi dựa sông ăn sông, đặc biệt là địa phương trình độ kinh tế phát triển không đáng nói như Ninh Xuyên, càng là vô cùng ỷ lại vào hoàn cảnh tự nhiên và khí hậu. May mà ông trời ưu ái, mấy ngày làm đường này cho thời tiết luôn tạnh ráo, cái gọi là “làm đường” ở giai đoạn này cũng chỉ là áp phẳng những đoạn gập ghềnh trên đường núi, trải lên một lớp đá cộm chân, tính thực dụng là quan trọng nhất. Nhưng cải thiện nho nhỏ này cũng đủ để khích lệ dân làng đi ra ngoài, đi được xa hơn một chút.
Thầy giáo Kỷ không phải lần đầu tiên phát hiện Lý Cố ở trên lớp học ngủ gật. Ở trong mắt thầy Lý Cố là đứa trẻ có trách nhiệm có lòng cầu tiến, tuy rằng không được học hành nhiều, nhưng phẩm tính và sự quyết đoán của đứa trẻ này thầy nhìn ở trong mắt. Ngày thường không thấy được thầy giáo Kỷ đối xử đặc biệt với anh, nhưng trong lòng lại rất chú ý. Sửa đường đến lúc bắt đầu thấy khởi sắc, Lý Cố lại thường xuyên ngủ trên lớp học, hôm nay đã là lần thứ tư.
Thầy giáo Kỷ liếc nhìn Lý Cố đang gật gù, xoay người sang chỗ khác, coi như không có gì mà bắt đầu viết lên bảng.
Oanh một tiếng thật lớn, Lý Cố và cả cái ghế ba chân cùng ngã ra đất. Đại khái tình cảnh này quá buồn cười, đám trẻ trong lớp kinh ngạc có, vui cười có, rất nhanh đã la hét ầm ĩ loạn thành một đoàn.
Thầy giáo Kỷ quay đầu lại, ánh mắt nhìn quét qua đám học sinh đang ầm ĩ, mọi người dần dần an tĩnh lại. Lý Cố xấu hổ xoa mông nhìn về phía thầy giáo Kỷ, anh đã chuẩn bị tốt tinh thần chờ được hỏi có sao không, sau đó sẽ giống như một anh hùng mà nói không đau. Thầy giáo Kỷ lại không để ý tới anh, chỉ hơi chút lãnh đạm mà nhìn thoáng qua, sau đó tiếp tục giảng bài.
Thầy không đặt sự chú ý vào, học sinh trong lớp tự nhiên cũng không nhìn nhiều nữa. Lý Cố cảm thấy không thú vị, vỗ vỗ bụi ngồi lại cái ghế ba chân còn lung lay hơn trước.
Hết giờ học Lý Cố đi theo phía sau thầy giáo Kỷ, cứ theo lệ thường đến nhà thầy múc nước làm việc vặt. Thầy giáo Kỷ không nói một lời, Lý Cố cũng chỉ có thể căng da đầu đuổi theo, trầm mặc mà thuần thục làm việc cho thầy. Không ngờ anh đã đánh giá cao bản thân, trong lúc thầy giáo Kỷ sửa bài tập, Lý Cố đã ôm chổi ngủ ở cửa rồi. Đáy mắt anh là một vòng tròn xanh, thoạt nhìn vô cùng mệt mỏi.
Kỷ Hàn Tinh đi đến chọc chọc mặt Lý Cố cũng không tỉnh, hỏi thầy giáo Kỷ: “Lý Cố ca ca bị sao vậy? Ban ngày ban mặt ngủ thành như vậy.”
Thầy giáo Kỷ phức tạp mà liếc nhìn Lý Cố, trong mắt có ý giận vì anh không biết phấn đấu, còn có một chút thương xót nói nhiều không nhiều nói ít không ít.
Ngày hôm sau đi học, thầy giáo Kỷ cứ theo lẽ thường để lại chút thời gian cho mọi người tự do học thuộc bài viết bài tập.
Lý Cố thấy thầy giáo Kỷ ra cửa, vội vàng dọn gọn ghế, khom lưng từ khe hở lọt gió ở phía sau phòng học chui ra ngoài.
Một người đàn ông vóc dáng nhỏ ở trong rừng cây chờ anh, thuận tay đưa qua một cái giỏ tre, bên trong mơ hồ có thể thấy được ná cùng bẫy sắt tự chế. Người đàn ông vóc người nhỏ, trên mặt luôn tươi cười dễ mến, khiến người khác vừa nhìn đã cảm thấy có vài phần thân thiết.
Lý Cố quen thuộc mà cõng lên giỏ tre đi theo người đàn ông: “Chú Đồ, hôm nay chúng ta đi chỗ nào?”
“Nhân lúc trời chưa tối đi phía sau núi ít người, có thể có nguy hiểm, cháu theo sát chú.”
Người nói chuyện chính là cha của Đồ Ngọc Minh. Núi ở Ninh Xuyên chưa được khai phá, tuy rằng nguy hiểm nhưng lại có không ít thứ tốt, tìm tòi một ít đem đến thành phố bán, coi như có được một khoản thu nhập. Có hôm Lý Cố đi tiểu, nhìn thấy cha của Đồ Ngọc Minh lén lút dùng lưới xách theo thứ gì đó, đi đến đâu cũng có vết máu, Lý Cố thế mới biết hoá ra gần đây chú Đồ đang lén đầu cơ trục lợi gà rừng. Khi đó Lý Cố còn chưa biết đó là việc phi pháp, chỉ biết chú Đồ là người tốt. Người tốt sẽ không làm chuyện xấu, đó là cách thiếu niên này lý giải cuộc sống.
Một cậu nhóc thiếu tiền, đi theo một người lớn thiếu tiền, hai người ai cũng không hiểu pháp luật, chỉ biết việc này trưởng thôn không cho làm, nên lúc này mới lén lút tiến hành. Ban ngày không dám đặt bẫy kẹp, sợ ngộ thương dân làng, chờ đến lúc mặt trời sắp lặn, mang theo mấy thứ ná súng tự chế, đi tìm nơi động vật làm tổ. Săn được con nào còn sống thì buộc lại, đưa đến quán ăn các món hoang dã ở huyện thành bên ngoài núi.
Lý Cố buổi tối làm thêm việc này, cho nên ban ngày mới không có tinh thần.
Hôm nay Lý Cố đi săn luôn cảm thấy tâm thần không yên, hai con gà rừng vốn có thể bắt sống nhưng lại bị anh không cẩn thận làm chết.
Gà rừng chết không thể để lâu, ném lại thì tiếc, mắt thấy trời sắp sáng, nên vội vàng xách đến bờ sông để xử lý.
Anh ngồi xổm rửa đi vết máu trên tay, một người đàn ông cao gầy tuấn tú bước ra từ trong sương sớm, thầy giáo Kỷ nói: “Trò là vì cái này mà đi học ngủ gật sao?”
Tay Lý Cố run lên, chột dạ mà đáp một tiếng “đúng vậy.” Trên mặt thầy giáo Kỷ nhìn không ra vui giận, Lý Cố nhỏ giọng bổ sung một câu: “Có thể bán lấy tiền.”
Thầy giáo Kỷ không tỏ ý kiến, đi tới, ngồi xổm xuống, đoạt lấy con gà rừng đã chết thảm hại từ trong tay anh, bắt đầu xử lý đâu ra đấy. Đôi tay kia đừng nói dính máu, chỉ là thầy tự mình xóa bảng đen đã khiến lão trưởng thôn cảm thấy đấy là sự khinh nhờn với thầy, tay trắng như tuyết lướt qua lông chim ướt nhẹp cùng miệng vết thương dơ bẩn, Lý Cố nhìn thấy mà ghê người, vội vàng ngăn cản thầy: “Thầy không được, thầy không thể làm cái này!”
“Trò làm được, vì sao thầy không được?” Thầy giáo Kỷ ngẩng đầu, giọng nói vẫn đều đều như cũ. Điều này so với đánh Lý Cố một trận còn làm anh khó chịu hơn, thiếu niên hít hít mũi, không nói nên lời.
“Cần tiền để làm gì?”
Lý Cố ngượng không dám nói, anh muốn mua mực nước mới cho Kỷ Hàn Tinh, mua giấy tập viết trắng tinh và bút. Kỷ Hàn Tinh sống cùng với thầy giáo Kỷ, vẫn luôn rất ngoan ngoãn, cũng không đòi hỏi gì, ba quyển sách là có thể dỗ cậu, tuổi còn nhỏ nhưng lại thích ứng trong mọi hoàn cảnh tốt hơn bất kì ai. Đồ Ngọc Minh tuổi tác tương đương cậu, tên nhóc kia cả ngày luôn hâm mộ người khác có đồ chơi mới, ví dụ như những viên bi thuỷ tinh màu sắc sặc sỡ, hay những bức tranh có hình anh hùng được in thu nhỏ lại. Chú Đồ còn nói khi kiếm được tiền sẽ mua cho Đồ Ngọc Minh một quả bóng đá để chơi.
Lý Cố rất thương Kỷ Hàn Tinh, anh biết thầy giáo Kỷ không phải là cha đẻ của cậu, hai người cũng không biết là họ hàng xa như thế nào. Anh dùng lòng dạ tiểu nhân, tuỳ tiện suy đoán một chút, cảm thấy Kỷ Hàn Tinh cực kỳ đáng thương. Anh còn muốn mua cho trưởng thôn đôi giày mới, muốn mua rất nhiều, nhưng anh không có tiền, hay là nói toàn bộ Ninh Xuyên đều không có tiền. Tuổi tác của anh quá nhỏ, chỉ có thể dùng biện pháp của riêng mình đấu tranh với cuộc sống bần hàn, muốn nỗ lực hết sức mình tạo ra một chút thay đổi nho nhỏ. Nhưng mà thái độ của thầy giáo Kỷ khiến anh cảm giác được, làm như vậy có thể là sai rồi.
Thầy giáo Kỷ vừa nhanh nhẹn xử lý con gà rừng đã chết, vừa từ tốn mở miệng: “Thường nói sư giả truyền đạo thụ nghiệp giải hoặc, trò tới nghe thầy giảng bài, nhưng lại muốn tự tìm nghề nghiệp. Đây là do thầy không đúng. Về sau trò muốn làm việc này, thầy sẽ tới hỗ trợ.”
(*)Sư giả, sở dĩ truyền đạo, thụ nghiệp, giải hoặc dã: trích Sư thuyết của Hàn Dũ. Thầy là người truyền thụ đạo lý, tri thức, giải đáp nghi vấn.
Lý Cố nhìn đôi tay cầm bút của thầy giáo Kỷ khua trong nước sông đầu đông, xuyên qua vết máu cùng lông gà rừng dính bết thành cụm. Người thiếu niên thấy cổ họng nghẹn lại, không kìm được mà chảy nước mắt.
Thầy giáo Kỷ không có ý muốn dừng lại, Lý Cố tự thấy xấu hổ không chịu được. Không kịp lau nước mắt, từ trong cổ họng nghẹn ngào thốt ra lời cầu xin khe khẽ: “Thầy ơi, đừng làm nữa.”
Thầy giáo Kỷ giống như không nghe thấy, vẫn tiếp tục xử lý từng cái lông gà. Lý Cố cảm thấy vật chết kia quá ghê tởm, thầy giáo Kỷ không nên chạm vào, lời nói ra đã mang theo tiếng khóc nức nở: “Trò sai rồi, thầy ơi, về sau trò không bao giờ đi nữa, sẽ không có mấy tâm tư này nữa. Trò bằng lòng học tập chăm chỉ.”
Thầy giáo Kỷ không để ý tới nước mắt và cầu xin của thiếu niên, xử lý xong gà rừng, ở trong nước sông rửa sạch ngón tay bị đông lạnh đến tê dại của mình. Thầy đứng dậy đi trở về bên trong sương sớm, cũng không nhìn Lý Cố thêm lần nào.
Lý Cố đối mặt với dòng sông rốt cuộc thất thanh khóc rống lên. Thầy giáo Kỷ không hề giảng đạo lý gì lớn lao, nhưng Lý Cố vĩnh viễn nhớ rõ mặt sông tràn đầy máu tươi cùng hơi lạnh sương sớm khi đó.
Thầy giáo Kỷ thở dài một hơi, vẫy tay với cậu bé trốn phía sau cây: “Tinh Tinh, chúng ta về nhà.”
Kỷ Hàn Tinh lộ vẻ mặt kinh ngạc, đôi mắt vẫn nhìn chằm chằm về hướng Lý Cố, rón ra rón rén chạy chậm theo kịp thầy giáo Kỷ, nắm tay thầy trở về: “Sao người biết con ở đó?” “Thời điểm con lén theo ta ra cửa ta đã biết rồi.”
“Lý Cố ca ca… là người tốt.”
“Người tốt không suy nghĩ làm chuyện xấu, nhưng lại có thể làm chuyện không thông minh như vậy. Chuyện không thông minh, có thể sẽ có kết quả xấu.”
“Con đã biết, con sẽ không để anh ấy làm chuyện không thông minh.”
Suốt cuộc đời, Kỷ Hàn Tinh đều không kể với Lý Cố về buổi sáng sớm khi đó, đó là bí mật cẩn thận cất giữ trong quá trình trưởng thành của người thiếu niên không đáng bị người ngoài nhắc tới.
Lý Cố cuối cùng cũng không bán hai con gà rừng kia, anh tìm một chỗ chôn bọn chúng. Thời điểm xử lý xong đi rửa tay, chính là lúc mặt trời đang nhô lên bên kia sông, ánh mặt trời bừng lên, tỏa sáng rực rỡ.