Vào lúc năm cùng tháng tận, khí trời miền Bắc rất là giá lạnh. Bắt đầu từ tiết Lập Đông, hầu như không có lấy một hôm trời nắng, suốt ngày trời ẩm lạnh âm u, gió ù ù thổi lộng trời, nhốt chặt mọi người ở trong nhà. Ngày tám tháng Chạp, trời đổ trận mưa tuyết đầu tiên, phủ kín những con đường mòn trong thôn xã, phủ kín cả đường quan. Mọi người càng không ra khỏi cửa, mà Tết cũng sắp đến rồi, ai cũng bận bịu nấu nướng, muối trữ đồ ăn thức uống chẩn bị đón Tết.
Những lúc thế này, ngoài đường phố vắng tanh. Gió thổi tuyết bay, rét buốt thấu xương. Mới sau bữa cơm chiều trời đã tối sẩm, các cửa hàng cửa hiệu đều vội vã đóng cửa sớm, co ro cúm rúm trong nhà, xúm quanh bếp lửa sưởi và tí tách nhằn hạt dẻ rang
Đúng lúc đó, Vận Nô lại đang bước gấp trên đường phố khoác một tấm áo choàng bằng lụa ren cũ nát rách lỗ chỗ, chiếc áo khoác bay tốc lên, để lộ chiếc quần buộc ống màu phấn hồng. Bên ngoài đôi hài thêu hoa không có giày đi tuyết, cứ thế mà giẫm bừa lên tuyết dầy hàng thước; người rã rời, bước chân líu ríu cô chạy đến trước cửa hiệu thuốc có tấm biểu đề "Hồi xuân nhà thuốc cổ" Tay gõ cửa rất mạnh, miệng cô không ngừng gọi to:
- Chu công công! Chu công công! Chu công công! mở cửa! mở cửa! Chu công công!
Chu công công là chủ hiệu thuốc bắc duy nhất ở thị trấn này, mà cũng là ông thầy thuốc duy nhất ở đây. Vì ông đã cao tuổi nên moi người đều xưng ông là "Chu công công" (Chứ kỳ thực ông có bao giờ làm quan đâu). Vì trời quá lạnh, ông Chu đóng cửa hiệu sớm và đã trèo lên lò sưởi rồi. Nghe tiếng Vận Nô gọi cửa một cách cấp thiết, ông không thể không trở dậy xem sao. Một cậu học việc đã nhanh chân cầm đèn ra mở cửa.
- Chu công công, Chu công công có nhà không? Vận Nô vừa thở hổn hển vừa hỏi.
- Có nhà đấy cô ạ. Nhưng đã ngủ rồi! - Người đồ đệ có tên là "Hai Ngố" trả lời cô
- Xin hãy nói với Chu công công, xin ông đi xem giúp mẹ tôi, xin hãy giúp cho, nhanh lên, nhanh lên! - Vận Nô nước mắt vòng quanh, giọng nói run rẩy, từng đám hơi trắng như mù đọng lại sau mỗi câu nói của cô - Xin ông làm ơn làm phúc cho, mẹ tôi... mẹ tôi không xong mất rồi!
Chu công công đã ra đến cửa, vừa thấy tình cảnh là ông hiểu ngaỵ Không mảy may chậm trễ, ông quay lại nói với đồ đệ.
- Hai Ngố này, thắp đèn l*иg lên, đi theo tôi xem sao.
Chu công công mặc áo lông cừu vào cùng đồ đệ đi theo Vận Nộ Cô gái đi nhanh như chạy nên thỉnh thoảng lại phải dừng chân đứng đợi ông già. Chu công công nhìn theo bóng dáng gầy gò bé nhỏ với đôi chân phong phanh thụt trong tuyết và chiếc áo trùm đầu cũ nát có dính những bông tuyết lấm tấm... bất giác lắc đầu thương cảm, tự nhủ thầm:
- Thật đáng thương, càng nghèo thì càng khổ, mà càng không tránh nổi bệnh tật.
Đã đến cửa nhà Vận Nô, hai gian giột nát, đổ xiêu không che nổi gió mưa, giấy dầu che cửa chính đã rách tả tơi, song cửa cái long đã gẫy sơn cửa bong tróc nứt nở. Xem ra thì hai mẹ con nhà này đã không dễ dầu gì trong năm qua, chẳng nói gì cái tết. Chu công công thở dài bước chân vào nhà. Vừa vào tới nhà ngoài đã nghe tiếng thở khò khè, tiếng rên của mẹ Vận Nô cùng tiếng gọi thều thào:
- Vận Nô, Vận Nô, Vận Nô ơi!
Vận Nô vội chạy tới bên giường, cầm lấy bàn tay bà mẹ gầy guộc giật giật, thò ra ngoài chăn, cô cuống quýt kêu lên:
- Mẹ Ơi! con đây, con đã mời được Chu công công về xem bệnh cho mẹ đây!
Chu công công đến gần giường, bảo Vận Nô để dịch chiếc đèn dầu lại. Ông xem sắc mặt của người bệnh, nó đã khô héo và vàng như sáp, hai gò má nhô cao cằm nhọn hoắc. Ông không nói gì, chỉ cầm bàn tay người bệnh, chăm chú bắt mạch. Sau đó ông đứng dậy, ra nhà ngoài kê đơn. Vận Nô theo chân ông lo lắng hỏi:
- Ông thấy thế nào, thưa công công?
- Bà ấy còn ăn cơm gì không?
- Cháu bón một tí cháo, nhưng nôn ra hết. Vận Nô lại trào nước mắt. Chu công công nhìn Vận Nô: da trắng, mày thanh, mắt sáng, miệng nhỏ môi cắn chỉ, khuôn mặt trái xoan, mũi dọc dừa... Thật là một cô gái xinh đẹp, nhưng sao số khổ vậy? ông thở dài một tiếng, nhấc bút vừa kê đơn vừa nói.
- Tôi kê đơn thuốc tạm dùng thử xem sao đây. Cô bé ơi, tối hôm nay tốt nhất là nên mời thím Lý ở cạnh đây sang phụ giúp cùng cô.
- Chu công công! - Vận Nô hoảng hốt kêu lên, quì thụp xuống trước mặt Chu công công, nước mắt vòng quanh - Chu công công, xin công công cứu mẹ cháu! cháu van ông! công công ơi, ông nhất định phải cứu mẹ cháu... Ông phải cứu, ông phải cứu mẹ cháu nhé ông ơi...
- Cô gái ơi, cô hãy đứng dậy! - Chu công công đỡ cô một tay, mũi ông cũng cay cay - Giờ tôi đi về bốc thuốc, cô không phải đi theo đâu, tôi sẽ bảo Hai Ngố đem lại cho cộ Sắc ngay thuốc cho mẹ uống nếu uống vào được thì tất cả sẽ còn hy vọng, nếu không uống vào được thì... Chu công công khẽ lắc đầu không nói hết lời - Thôi, ở hiền nhất định gặp lành, cô đừng sốt ruột, sáng sớm ngày mai tôi sẽ đến xem sao.
- Chu công công ông nhất định cứu được mẹ cháu, cháu biết, ông nhất định cứu được mà! - Vận Nô giống như người sắp chết đuối vớ được cọc, cô gửi tất cả hy vọng vào Chu công công. Cô ngẩng mặt nhìn Chu công công một cách khẩn khoản và tuyệt vọng, nước mắt loang loáng trên mặt cô - chỉ mong ông cứu sống được mẹ cháu, cháu tuy không có tiền nhưng có thể suốt đời may vá, suốt đời làm con hầu người ở để báo đáp ông.
- Cô gái ơi, tôi sẽ đem hết sức mình ra cứu chữa cho mẹ cô! - Chu công công thương xót, nói - cô hãy đi vào nhà đi, tôi về bốc thuốc. Nghe kìa hình như mẹ cô gọi, cô vào đi, nói chuyện với bà ấy cho đỡ buồn, đắp chăn ấm một chút kẻo bà ấy bị lạnh đấy.
Đúng là bà mẹ đang gọi Vận Nô giọng khàn khàn yếu ớt. Vận Nô vội lau nước mắt, vái công công mấy vái rồi chạy vào buồng. Chu công công lại lắc đầu, gọi đồ đệ.
- Hai Ngố theo ta về lấy thuốc đi! nhưng chắc thuốc cũng chẳng cứu được bà ấy nữa rồi, chỉ còn trông vào vận may thôi! Đem thuốc đến xong, con hãy mời thím Lý bên hàng xóm đến trông giúp nhé.
Vân Nô đã chạy đến bên giường mẹ cô, ngồi lên mép giường, cô lấy một tay nắm tay người mẹ, sợ hãi kêu lên:
- Mẹ, mẹ Ơi!
Người bệnh miễn cưỡng mở mắt ra, cố gượng nhìn cô con gái đang ở trước mặt mình, bàn tay khô gầy bất giác nắm chặt tay cô, bà nói lắp bắp rất khó nghe.
- Vận Nô, mẹ con... không qua nổi nữa... rồi!
- Mẹ Ơi! - Vận Nô kêu to một tiếng, gục lên chăn, nức nở khóc, nước mắt tuôn như mưa, cô gọi - Mẹ Ơi, mẹ không được đi, mẹ nhất quyết không được đi, mẹ đi rồi, con phải làm gì bây giờ? thà con đi theo mẹ còn hơn.
- Vận Nô, con ơi đừng khóc! - Người mẹ cố gắng dùng bàn tay không còn hơi sức vuốt lên tóc con gái, bà cố hết sức tập trung thần trí đang dần dần tan tác của mình. Bà còn bao nhiêu điều cần nói, cần phải nói trong những giây phút cuối cùng, nhưng lưỡi bà đã muốn cứng lại, ý nghĩ... của bà đã rối tung lên, bà đau khổ dặn dò - Nghe mẹ nhé, Vận Nô... con... con nhất định phải tiếp tục đi, đến thành X... tìm... tìm... cậu của con, cậu ấy... cậu sẽ chăm sóc con!
- Mẹ Ơi, không, không con không cần! - Vận Nô khóc đứt ruột đứt gan - con muốn đi theo mẹ, mẹ đến đâu, con đến đấy!
- Con ơi đừng... đừng nói nhảm! chỗ mẹ đi... con không đến được... không được. Con... con lấy cái... tráp ở đầu giường... mang lại đây... nhanh lên nhé!
Người bệnh tay run run, gắng giơ ra chỉ vào chỗ chiếc kỷ nhỏ kê ở đầu giường, trên đó đặt một cái tráp nhỏ màu đỏ. Trên nền đỏ có hình vẽ "Quan âm tống tử" nét vẽ bằng nhũ vàng. Nhưng năm tháng đã quá lâu, hình Quan âm đã mờ lắm rồi, nền sơn đỏ cũng đã rạn bong rơi rụng đi nhiều. Vận Nô tay bưng tráp mà nước mắt vẫn thánh thót rơi, cô biết ở trong đó có một chút trang sức của mẹ cô; khi một mẹ con rời quê hương đến thành X để tính nương náu ở nhà người cậu thì lộ phí chỉ biết trông vào mấy món trang sức này. Đã đi những mấy trăm dặm đường rồi... Mà nay, bà mẹ ngã bệnh, phải dừng lại thị trấn nhỏ này đã hai tháng. Bao nhiêu đồ trang sức đã phải bán để trả tiền nhà, tiền chữa bệnh, Vận Nô không tin là trong tráp lại còn gì nữa. Mà có còn đi nữa thì cũng chẳng làm sao cứu được cô khỏi nỗi đau mất mẹ? cô đặt tráp lại chỗ bà mẹ nước mắt vẫn chảy dài. Người mẹ sờ cái tráp nói:
- Chìa khóa... Ở... Ở... trong túi áσ ɭóŧ của mẹ, lấy... lấy ra rồi... mở... mở tráp!
- Mẹ Ơi - Vận Nô khóc - mẹ giữ sức một tí nào!
- Nhanh lên, Vân Nô, nhanh... nhanh đi, mở... nó ra!- Người bệnh sốt ruột, - nhanh... đi nào?
- Vâng, thưa mẹ - Vận Nô không nỡ trái ý, đưa tay lấy chìa khóa mở tráp ra. Cô nhìn vào trong tráp, chỉ có một chiếc túi thêu bằng đoạn màu xanh lam, ngoài ra không còn gì nữa. Hiển nhiên là đồ vật trong túi kia phải là vật thiết thân cuối cùng của mẹ cô đẩy cái tráp lại chỗ tay bà mẹ - Mẹ Ơi tráp đã mở rồi đây ạ.
Bà mẹ chạm tay vào chiếc túi thêu, bà thều thào:
- Mở nó... ra!
- Mở cái bao này ư, mẹ?
- Phải rồi... phải... nhanh đi! Vận Nô!
Vận Nô mở túi, lấy ra một vật và đưa lên xem: đó là một chiếc vòng đeo tay bằng pha lê trong suốt. Vòng pha lê thì không là vật lạ, cái lạ là ở những hình khắc trên đó. Một đôi phượng cuốn quanh, từng nét khắc trên cánh phượng, đuôi phượng, từng chiếc lông vũ trên thân... tất cả đều cực kỳ tinh tế. Pha lê vốn là một loại đá hết sức cứng trong các loại đá, khó điêu khắc nhất, vậy mà chiếc vòng đã được chế tác rất lung linh hoàn hảo, thật là vô cùng hiếm thấy, Vận Nô giơ chiếc vòng lên, nếu không phải là trong hoàn cảnh thế này, thì tất nhiên cô phải vui thích ngắm nghía vật báu hiếm hoi của thế gian đó. Nhưng lúc này cô chẳng còn tâm ý nào nữa, chỉ hơi thầm ngạc nhiên vì từ khi lớn đến nay, cô luôn bên mẹ mà chưa một lần nhìn thấy chiếc vòng.
- Đựa... đưa mẹ! - bà mẹ hổn hển thở gấp.
- Thưa mẹ đây ạ - Vận Nô đưa chiếc vòng vào tay mẹ cộ Bà mẹ cầm chặt chiếc vòng mân mê hoa văn của nó, trong màu sắc pha lên trong suốt có một ánh xanh lam, hết sức nhạt trước ánh đèn dầu đo đỏ, toàn bộ chiếc vòng lại hiện thành màu tía nhạt. Người bệnh nhìn như kiểm tra lại nó rồi tỏ vẻ yên tâm, thở ra một hơi, kéo tay Vận Nô, đặt chiếc vòng vào tay cộ Kinh qua một phen gắng gỏi, bà mẹ hầu như quá mệt mỏi, bà nói thầm thì, tiếng nghe chỉ còn như hơi gió thoảng qua:
- Hãy giữ lấy nó, Vân Nô con, đây... đây là một vật báu... một vật báu. Chiếc vòng này đã... theo... theo mẹ mười mấy năm rồi, con hãy giữ gìn... giữ gìn nó cho cẩn thận. Nghe này, Vận Nô, me... me... mẹ cần phải nói với con... phải nói, về cái vòng... vòng này, nó... nó... Ôi... Ồi... ài...!
Người bệnh thở hắt ra một hơi, đầu ngửa ra phía sau, bàn tay đang nắm tay Vận Nô bỗng lỏng ra, đầu lăn nghiêng xuống gối, toàn thân lại giật giật và co rúm lại, rồi sau đó không hề động cựa nữa. Vận Nô gào lạc giọng:
- Me... Ơi!
Cô chồm lên ôm lấy đầu mẹ Ôm thật chặt và lay lắc mãi, miệng không ngớt kêu la:
- Mẹ Ơi, mẹ Ơi, mẹ Ơi!
Nhưng người bệnh đã không trả lời nữa, một sắc máu cuối cùng trên môi đã phai mất hẳn, Vận Nô kêu gào không ngớt, kêu đến kiệt sức hết hơi, một hồi lâu sau, cô đành buông bà mẹ, ngồi thừ người nhìn khuôn mặt không còn một chút sinh khí của mẹ, cô dường như không tin vào giác quan của mình. chẳng lẽ một người vừa mới sống rành rành ra đó mà cuối cùng chỉ còn lại một thân hình bất động không hề nói năng một lời như thế kia ư? Cô ngây thộn, ngẩn người, mê mụ đi. Cô không khóc, cũng không nói gì nữa cả, ngồi như một pho tượng, mắt không hề chớp, chằm chằm nhìn vào người nằm trên giường. Ngoài cửa sổ gió đang rít, hoa tuyết đập vào giấy dán cửa phát ra những âm thanh xào xạc, xào xạc.
Khi Hai Ngố mang thuốc và đưa thím Lý bên láng giềng sang, mới bước vào cửa đã thấy cảnh tĩnh lặng tờ như một bức tranh, người bệnh thì đã tắt hơi từ lâu. Vận Nô thì ngồi ngây như pho tượng bên mép giường, trong tay cầm chặt cứng một chiếc vòng pha lê long lanh quí giá.