Những năm đất nước đang trong thời kỳ bao cấp, đi đâu cũng nghe bài tuyệt tình thi mang tựa đề “10 yêu”. Theo các nhà lý luận văn học thì xét về nghệ thuật nó chả ra đếch gì, nhưng xét về nội dung thì nó phản ánh cực kỳ sinh động bức tranh toàn cảnh về đời sống nhân dân lúc bấy giờ. Nói như mấy người hay chữ là “mang đầy hơi thở đương đại”, nhưng của ai cụ thể thì quần chúng chịu.
“Một yêu anh có may ô
Hai yêu anh có cá khô ăn dần
Ba yêu rửa mặt bằng khăn
Bốn yêu có thuốc đánh răng hàng ngày…”
Hay không? Còn mấy thứ yêu đằng sau nữa, nhưng quanh quẩn cũng chỉ thể hiện niềm khát khao mãnh liệt những nhu yếu phẩm như nước mắm, xà phòng, quần đùi, gạo và xe đạp.
Nhưng (lại nhưng, tôi ghét thằng nào nói một hồi rồi làm chữ nhưng lắm) nếu có một anh nào hội tụ đủ cả 10 thứ đáng yêu như trong bài thơ kia thì vẫn xách dép cho một hiện tượng mới nổi, đó là các anh đi tây, khi đó ta thống nhất gọi bằng mỹ từ “đi xuất khẩu lao động” cho đỡ mang tiếng culi làm thuê.
Làng tôi khi đó có mấy anh, anh thì đi Liên Xô, anh đi Đức, anh đi Tiệp, thậm chí có anh đi tận Bungari, Hungari… Các anh đi rồi các anh về, khi đi chỉ có mỗi răng và củ cải, lúc về anh nào cũng to béo hẳn. Ngoài to béo, các anh còn mang về những thùng hàng bằng gỗ quái gì thơm thơm, hình như gỗ thông, bên trong thì chao ôi những siêu phẩm: bàn là, máy khâu, quạt tai voi, nồi áp suất và súng hơi.
Nhìn mấy món hàng hót của các anh, những thằng chân đất mắt toét bĩu môi đầy gato, ối zời cái loại “đầu đội áp suất, chân đi bàn là, trông xa cứ tưởng là ma, lại gần bới biết đi Nga mới về”, để tao chống mắt xem chúng mày sướиɠ được đến bao giờ?
Thời đó đỉnh nhất là có người nhà đi Đức, tức cộng hòa dân chủ Đức, có câu “Thứ nhất đi Đức, thứ nhì đi Nga, thứ ba bóc lạc”. Anh nào không đi tây được thì ở nhà làm nghề bóc lạc nhân đem bán lại cũng rất nhiều tiền. Nhưng so với mấy anh “xuất khẩu lao động” thì đám bóc lạc chỉ là loại cần cù bù thông minh, tương lai giỏi lắm sắm được con xe đạp “Pơ giô” hết vị! Mà “Pơ giô” hay “Pha vơ rít” thì cũng chỉ là xe đạp chạy bằng cơm. Các anh đi tây ở một đẳng cấp khác, xe bình bịch, nổ cái khói xanh lè thơm phức - giai quê đú được không?
Hàng xóm tôi có anh tên Phùng. Năm ấy đi Đức về anh mang theo con Simson màu xanh lá cây. Xe này, rít hơi ba số anh bảo của Đức sản xuất, 49,8 phân khối, động cơ hai thì, 3,6 mã lực tại vòng tua máy 5.500 vòng/p, momen xoắn cực đại… đại khái là tốc độ vít ga lên 60 km/ giờ dễ như húp cháo nóng chẳng cần nói nhiều. Đổ xăng pha nhớt xong, anh ngậm điếu thuốc, hất hàm bảo trẻ con bọn mày tránh ra, rồi bóp côn, vào số cái cạch, tiếng pô èn èn đầy kiêu hãnh lướt đi trong tiếng chửi râm ran của con nít “Định mệnh, gớm thật!” Có đứa còn chạy theo suốt gần cây số để ngửi khói. Lúc về mệt quá bỏ cả cơm luôn!
Anh Phùng gần ba xịch. Chiều chiều anh khoác quả súng hơi chín cân, cưỡi trên con Simson động cơ hai thì, 3,6 mã lực tại vòng tua 5.500 vòng/phút “èn èn” trên đường làng, trông anh chả khác đếch gì Đi a nốp và Bôm bốp trong phim Trên từng cây số hay chiếu lúc bấy giờ. Khỏi phải nói, ngay đến các hotgirl công tác ở cửa hàng mậu dịch cũng ưng anh ta ra mặt. Thời đó “ruộng sâu trâu nái không bằng con gái thương nghiệp”, nên các em mậu dịch rất “cành cao”. Hình mẫu lý tưởng của mấy chị một là Nguyễn Thành Luân trong phim gì mà cái bàn lật ngửa, hai là các anh đi tây về.
Năm đó anh Phùng thích một chị mậu dịch viên tên Na nhà ở xóm bên. Bảy giờ tối, kẹp gói ba số vào túi quần loe, anh đạp mấy phát con Simson động cơ hai thì chạy xăng pha nhớt rồi “èn èn” đến nhà bạn gái. Mình còn nhỏ hay được anh cho ngồi hẳn lên bình xăng tê hết cả đít nhưng rất ưng. Vào sân, để xe nổ một lúc, anh Phùng bảo: “Cho nó có khí thế”. Mấy thằng em chị Na nghe tiếng pô èn èn từ xa là nháo nhác “Anh Sơn đến, anh Sơn đến rồi!” Để lấy lòng mấy đứa em của người yêu, anh Phùng dựng hẳn chân chống giữa vê côn pằng pằng. Bố chị Na đang rót nước trong nhà, nghe tiếng pô khoái chí quá rót nước chè tràn ra cả bàn. Mẹ chị Na đưa tay xua xua làn khói xả ra từ pô hít lấy hít để khen thơm như xà phòng Camay. Một bầu không khí vô cùng tê tái và sững sờ. Chị Na đang rửa bát, nghe tiếng động cơ hai thì, 49,8 phân khối kêu lên, trong lòng rộn rã như có con chim chiền chiện hót vang trong l*иg ngực. Tiếng èn èn xe Simson của anh Phùng có giá trị gấp 26 lần so với mấy lời nỉ non sến sẩm kiểu cải lương của các thanh niên trong làng. Anh Phùng tắt máy, vào nhà ném bao ba số lên bàn, động tác vô cùng phiêu lãng. Thời đó đỉnh nhất là ba số, có câu “Sapa đứng xa mà nói. Sông Cầu còn lâu mới ký” và “Ba số năm vừa nằm vừa ký”. Bố chị Na được mời rút một điếu hút cho thơm râu, xúc động quá hỏi “Bựa ni có đi bắn chim không Sơn?” mặc dù anh tên Phùng.
Trong mắt hàng xóm, anh Phùng cũng như các anh đi tây về có kiểu sinh hoạt rất ngứa mắt, đó là “Ở tây thì sống như ta. Đến khi về nhà lại sống như tây”. Anh Phùng thơm lắm, nghe bảo tắm bằng xà phòng Camay. Camay khi đó xếp hạng sang, anh bảo ai lấy anh sướиɠ phải biết, vì có “Lux rửa tay, Camay rửa mặt”, ăn rồi cưỡi Simson vè vè. Vì ngứa mắt nên mỗi lần xe anh dở chứng hỏng giữa đường phải đẩy bộ thì lập tức thanh niên sẽ xui trẻ con vỗ tay to trêu cho anh bẽ mặt chơi. Mà dòng Simson 2 thì rất hay bẩn và hỏng bugi, cứ dăm bữa lại thấy anh cong đít dắt bộ vào hiệu sửa xe. Thợ chủ yếu sửa xe đạp, thấy anh Phùng đến hay bảo “À thứ nhất là hỏng bugi, thứ nhì là hỏng cái gì bên trong”. Thường thì mở bugi ra gõ gõ, chùi chùi vài phát là lại nổ ngon. Xe nổ, anh vê côn to gấp 3 lần cho xả hết nỗi ức chế lúc cong đít dắt bộ.
Cùng đi tây như anh Phùng còn có mấy anh đi Liên Xô, Tiệp Khắc nhưng có vẻ độ hoành của họ không bằng anh. Đi Liên Xô khi đấy hay đánh hàng ngược bên nước sang vì nghe bảo bên ấy chuộng hàng Việt. Có anh đi Liên Xô, bố ở nhà biên thư rất cảm động, dặn dò chân tình các kiểu:
“Cần gì ghi thật rõ ra:
Đồng hồ áo chấm hay là áo phông?
Áo thêu ở ngực con công,
Hay là xi-líp có bông hồng cài?
Áo da đểu, xuyến đeo tai,
Nữ hoàng lộng lẫy con xài tiếp không?
Bên ấy gái Cộng khá đông,
Theo cha nên đánh cả vòng tránh thai”
Năm tháng thoi đưa, mọi thứ thay đổi chóng mặt. Bắt đầu cuối những năm 80, với sự du nhập nhanh chóng của dòng xe bãi Nhật, đặc biệt là Cub 78, 79 và Cub 81 kim vàng giọt lệ, Simson của anh Phùng chuyển sang làm xe ôm, thồ hàng hoặc chở lợn ra chợ. Các anh đi tây có anh hết vốn chuyển sang cờ bạc bịp, thầu xây dựng, thậm chí là ngồi bóc lạc nhân.
Than ôi! thời oanh liệt nay còn đâu?
_