Chương 10: Trứng bắc thảo
Phó tứ lão gia hỏi khẽ: "anhtỷ nhi, vì sao con muốn học chữ?"
Kiếp trước, khi Vân
anh
còn
nhỏ
cũng
đi
học với các
anh
chị em trong nhà.
Nàng và các chị nàng đều học rất tốt, khi
anh
trai nàng còn
đang
ngâm nga "Tam tự kinh" đến phát chán, các chị em nàng
đã
có thể thuộc làu "Thanh luật vỡ lòng".
Tuy nhiên, học chữ xong, mẹ nàng lại
không
để các con
gái
tiếp tục học hành.
"Con
gái
không
thể tham gia dự thi, cũng chẳng lên triều làm quan, đọc sách nhiều cũng phí công, biết chữ là đủ rồi."
"Nữ tử vô tài tiện thị đức [1], đọc sách nhiều
không
tốt đâu, sau này
không
cần
đi
học nữa."
[1] Phụ nữ
không
có tài mới là có đức.
"Phu nhân nhà thủ phụ trước khi lấy chồng cũng là tài nữ nức tiếng xa gần. Vậy mà trước khi gả vào Thẩm gia, Thẩm gia bắt nàng đem mấy rương sách ra đốt bằng hết rồi mới chọn ngày thành hôn. Đọc sách
thì
có lợi ích gì chứ? Bàn chuyện hôn nhân, trước là hôn đăng, sau là hộ đối, sau nữa là phẩm hạnh, tướng mạo chứ có ai hỏi xem con
gái
nhà người ta có biết chữ
không."
Mẹ
nói
vậy, cha cũng
nói
vậy, những người khác cũng
nói
vậy, Vân
anh
và các chị nàng cũng nghe theo, tập trung học thêu thùa may vá với các ma ma,
không
còn có cơ hội sờ vào sách vở nữa.
...
Tuyết vẫn
đang
rơi.
Phó tứ lão gia nghiêm túc đứng chờ Phó Vân
anh
trả lời.
Nàng mỉm cười,
nói
từng chữ: "Tứ thúc, vì con thích học."
Nàng thích đọc sách, thích học đường lanh lảnh tiếng ngâm đọc, thích những câu chuyện lịch sử chấn động miêu tả trong sách vở, cũng thích đưa bút từng nét từng nét tạo thành chữ viết.
Trong nhà vĩnh viễn
sẽ
chỉ có từng ấy thứ, các chị dâu nàng và mấy thϊếp thất suốt ngày tranh cãi vì mấy việc
không
đâu.
không
phải vì bọn họ muốn chôn chân trong đó, mà vì họ chẳng còn lựa chọn nào khác.
Nàng biết con
gái
không
thể tham gia khoa cử, như người ta vẫn
nói, con
gái
đi
học đường đọc sách chỉ là lãng phí thời gian và tiền bạc. Kiếp trước nàng cũng sợ như thế,
không
suy nghĩ gì cả, chỉ vâng lời cha mẹ vứt bỏ sách vở, tập trung học theo mẹ nàng, học quản gia như thế nào, lấy chồng rồi cũng bận rộn hầu hạ nhà chồng, nên cũng
không
còn đầu óc nghĩ đến những chuyện khác nữa.
Nhưng mà lúc này, nàng muốn được thoải mái làm theo ý mình
một
lần.
Nếu cuộc đời lần này là nàng may mắn mới có được,
thì
phải sống
thật
thoải mái, hoặc là sống
thật
vui vẻ, hoặc là chết
thật
vui vẻ.
Phó tứ gia lặng người suy nghĩ
một
lúc lâu rồi bật cười. "Được." Ông xoa xoa chiếc mũ
trên
đầu Phó Vân
anh, thở dài, "Đại ca hồi
nhỏ
cũng rất thông minh. Nếu như nhà chúng ta
không
quá nghèo, có chút tiền cho huynh ấy
đi
học, huynh ấy hẳn phải đỗ tú tài!"
Hai chú cháu vừa
đi
vừa
nói, mặc hai bên đường người
đi
kẻ lại ồn ào, thoáng chốc
đã
đến bờ sông.
Chợ Tết ở huyện Hoàng Châu
không
hề giống với trong tưởng tượng của Vân
anh.
Bờ sông đông như trẩy hội. Hai bên đường, cửa tiệm san sát, tiệm bán đồ ăn, bán nến, bán nồi niêu, bán dầu vừng, bán chỉ thêu, bán giày, bán trang sức, bán đồ bạc, cái gì cũng có. Quán trà, quán rượu người đến kẻ
đi
tấp nập, trước tiệm có
một
bếp lò đặt
một
l*иg hấp bánh bao, bánh bao chất cao như tòa núi
nhỏ. Giữa đủ thứ
âm
thanh ồn ào, người ta vẫn nghe thấy tiếng tiểu nhị cười hỏi: "Quý khách lấy
một
chay
một
mặn chứ? Chọn rượu
nhẹ
hay rượu nặng?"
Đồ da thú, nhân sâm nhung hươu, thịt dê thịt hươu từ phương bắc, bình bà (na xiêm) từ Bắc Trực Lệ, táo Mật Vân, lê trắng Sơn Đông, đậu đũa Sơn Tây, trứng bắc thảo Tứ Xuyên, chà bông Giang Tây, bánh vỏ quýt và bánh vừng ngào đường của Phúc Kiến, tương đậu cay của phủ Quế Lâm, Quảng Tây, sơn tra ngào đường và vịt muối của Kim Lăng, trà bánh, quýt đường của Hàng Châu, các loại quạt xếp từ phủ Dương Châu, tơ lụa từ phủ Tùng Giang... tất cả đều đổ về đây.
Trấn Hán Khẩu của phủ Võ Xương là cảng chủ chốt
trên
con đường vận chuyển lương thực bằng đường thủy, lương thực từ Hành, Vĩnh, Kinh, Nhạc và cả phủ Trường Sa được vận chuyển
trên
sông đều phải
đi
qua trấn Hán Khẩu [2]. Là nơi tập kết lương thực cũng là trạm trung chuyển quan trọng như vậy, trấn Hán Khẩu ngày càng phồng vinh, xứng với danh hiệu
một
trong thiên hạ tứ đại danh trấn.
[2] Hán Khẩu là
một
trong 3 địa danh, bên cạnh Vũ Xương, Hán Dương,
đã
được hợp lại để tạo thành thành phố Vũ Hán ngày này. Vũ Hán thuộc tỉnh Hồ Bắc nhưng ở giáp với Hồ Nam. Hành, Vĩnh, Kinh, Nhạc là 4 địa điểm xung quanh Hán Khẩu, theo hiểu biết địa lý của mình rất có thể là Hành Dương (nay thuộc tỉnh Hồ Nam), Vĩnh Châu (Hồ Nam), Kinh Châu (Hồ Bắc), Nhạc Dương (Hồ Nam). Trường Sa là thủ phủ tỉnh Hồ Nam
hiện
nay.
Hàng hóa vận chuyển từ phía nam lên phía bắc và ngược lại đều trung chuyển ở phủ Võ Xương. Huyện Hoàng Châu ngay gần Võ Xương nên trong chợ cũng có đủ thứ hàng hóa từ khắp nơi trong cả nước cũng là hợp lý.
Phó Vân
anh
thích nhất là những đội thuyền buôn nhiều
không
đếm xuể.
Huyện Hoàng Châu chỉ là
một
huyện
nhỏ, ban đêm có lệnh giới nghiêm, cửa hàng
trên
phố được mở cửa từ giờ Thìn (7-8h sáng), tới khi mặt trời xuống núi lại phải đóng cửa, cả năm chỉ có mấy ngày tết là
không
buôn bán.
Nhưng chợ tết
không
chỉ có những cửa hàng trong huyện mà còn có người từ khắp nơi đưa thuyền hàng tới bán đồ tết.
Mỗi đội buôn bao gồm dăm ba nông hộ (gia đình làm nông) hợp tác với nhau để thuê hoặc mua thuyền, mỗi đội có hơn mười thuyền
nhỏ. Mỗi năm vào dịp họp chợ tết, trai tráng đưa những thuyền này tới đây bán sản vật địa phương rồi mua về các loại dầu muối tương dấm, bánh trái, kim chỉ, cuốc xẻng, dụng cụ lao động để mang về thôn nhà mình.
Mặt sông bị vô số chiếc thuyền lấy đầy trông giống như chiếc lưng của
một
con cá voi màu đen vừa trồi lên mặt nước, chỉ có chính giữa lòng sông là còn chừa ra vài thước tạo thành
một
đường
nhỏ
cho thuyền bè
đi
qua. Tuyết vẫn rơi xuống những chiếc thuyền buôn, nhưng cũng chỉ rơi xuống rồi lập tức tan ra.
Trong khoang thuyền chứa đầy các loại hàng hóa, có dưa muối, cá muối, có rượu gạo tự ủ, có thịt thú rừng được săn
trên
núi, có tương đậu, có giỏ nan, sọt nan, có bát đĩa, có khăn áo, giày thêu, giày cỏ do phụ nữ trong nhà làm...
Người trong huyện
đi
dọc theo bờ sông lựa chọn hàng hóa, thấy vật nào vừa ý
sẽ
đi
xuống bậc thềm bằng đá,
đi
qua tấm ván bằng gỗ lên thuyền bàn bạc giá cá với người bán.
Các nông hộ dùng trọ trẹ dùng tiếng địa phương bàn bạc giá cả với khách hàng, cũng có nhà thuyền trách thuyền bên cạnh đυ.ng vào thuyền nhà mình, bên kia lại có mấy tên hư đốn cố ý lấy mái chèo đập
trên
mặt nước làm nước bắn lên ướt hết váy áo của
một
phụ nữ nhà thuyền khác, có mấy nhà chỉ lo bàn chuyện làm ăn, quên mất thuyền vẫn
đang
trên
mặt nước, đùng
một
cái bốn năm chiếc thuyền
đã
va vào nhau, ngươi làm đổ rổ rau nhà ta rồi, ôi thùng cá của ta, còn có người loạng choạng ngã xuống dòng nước lạnh mùa đông. Người rao hàng, người hét lên sợ hãi, người chửi rủa bực dọc, người quát mắng ầm ầm, người xin lỗi nỉ non...
Người người ồn ào, náo loạn cả lên.
Phó Vân
anh
nào
đã
bao giờ nhìn thấy cảnh này. Kiếp trước, khi còn
nhỏ, nàng ở phủ Giang Lăng như phủ Giang Lăng
không
có sông lớn nên cũng
không
có tàu bè từ các châu huyện lân cận
đi
qua.
Phó tứ lão gia thấy nàng nhìn thuyền buôn
trên
mặt sông
không
chớp mắt
thì
mỉm cười. Đứa bé này cả ngày nghiêm túc này cuối cùng cũng giống trẻ con
một
chút.
Ông lệnh cho tùy tùng
đi
thuê
một
chiếc thuyền rồi dắt tay nàng
đi
về phía bờ sông lát đá. "Lên thuyền ngắm, thấy cái gì thích
thì
dừng lại mua, cũng phải mua cho
anh
chị con ở nhà, nếu
không
chúng nó lại giận dỗi cho mà xem."
Phó Vân
anh
theo Phó tứ lão gia lên thuyền. Khoang thuyền sạch
sẽ
ngăn nắp. Trong khoang có
một
bàn ghế,
trên
bà có
một
bộ ấm trà
nhỏ
bằng sứ thô,
một
hộp điểm tâm bốn ngăn:
một
ngăn bánh,
một
ngăn hạt dưa rang,
một
ngăn hạt dẻ nướng,
một
ngăn củ năng tươi.
Gã sai vặt rót ra hai ly trà nóng, Phó tứ lão gia cũng ngồi đó bóc hạt dẻ.
Rèm trong thuyền được vén lên để hai chú cháu có thể vừa ngồi trong khoang thuyền thưởng trà ăn điểm tâm vừa ngắm được cảnh bên ngoài. Thuyền
nhỏ
như con cá bạc, lách giữa các thuyền hàng. Thuyền khác nhìn thấy bọn họ cũng lên khua mái chèo chào hỏi.
Mỗi lần nhìn thấy thuyền nào có bán đồ mình muốn mua, Phó tứ lão gia lại kêu nhà đò dừng lại, đứng phía đầu thuyền mặc cả với người bán.
Phó Vân
anh
tự mua cho mình chút kim chỉ, vải vóc và khung thêu, mua cho Phó Nguyệt và Phó Quế mỗi người
một
con vịt khắc bằng gỗ, mua cho Phó Vân Khải và Phó Vân thái mỗi người
một
chiếc mặt nạ Quan Công.
Dọc theo dòng sông
đi
về phía tây, thuyền
trên
sông càng ngày càng ít. Cuối cùng, thuyền dừng lại bên bờ đá, Phó tứ lão gia dẫn Vân
anh
bước lên thềm đá lên bờ. "đi
tiệm giấy bút nào."
Trời lạnh, chủ tiệm ngồi trong phòng sưởi ấm, tự nhiên nghe thấy tiếng Phó tứ lão gia
nói
chuyện với tiểu nhị
thì
mới vội vém rèm
đi
ra đón tiếp ông, chào hỏi mấy câu xong
thì
cười lấy lòng: "Công tử trong phủ muốn mua bao nhiêu giấy?"
Phó tứ lão gia cúi xuống nhìn Phó Vân
anh.
Trong mắt chủ tiệm
hiện
lên
một
chút kinh ngạc nhưng cũng
không
hỏi nhiều, cũng đoán được Phó Tứ lão gia là người
yêu
thương con cháu trong nhà, hôm nay vớ được mối hời rồi!
Phó Vân
anh
không
nói
gì,
đi
xung quanh nhìn ngắm các kệ hàng
một
lượt.
Tiểu nhị cũng biết Phó tứ lão gia là người có tiền nên dù thấy Phó Vân
anh
còn
nhỏ
nhưng cũng
không
coi thường nàng,
đi
theo nàng, kiên nhẫn giới thiệu cho nàng các loại giấy trong cửa hàng, bao gồm giá cả và ưu điểm của từng loại.
Giấy làm bằng gỗ tre bình thường là 80 văn tiền
một
trăm trang, giấy làm từ đay là 400 văn, giấy làm từ gỗ cây lá bản là 600 văn, cũng có nhiều loại đắt hơn từ vỏ cây thanh đàn, đến ba lượng bạc
một
trăm trang, loại rất đắt như giấy Cao Ly, giấy Tuyên Thành, người bình thường
không
hay dùng, tiểu thị
không
nhắc đến.
Phó Vân
anh
đề nghị mua mấy trăm trang giấy loại rẻ nhất, làm bằng gỗ tre.
Tiếp theo là chọn bút, bút lông có nhiều loại: lông thỏ, lông dê, lông chuột, lông ngưa..., cán bút cũng được làm từ đủ loại chất liệu từ rẻ đến đắt như trúc, gỗ, ngà voi, ngọc, sứ, vân vân...
Phó Vân
anh
chỉ chọn
một
cây bằng trúc.
Phó tứ lão gia
không
biết mấy về giấy bút,
không
nói
nhiều, bảo tiểu nhị lấy hết các loại bút lông, từ mềm đến cứng, mỗi loại
một
chiếc, giấy cũng mua mấy trăm trang mỗi loại.
Phó Vân
anh
nghĩ ngợi
một
lúc rồi cũng
không
từ chối, dù sao
thì
ân tình nợ cũng
đã
nợ rồi, sau này nàng trưởng thành nhất định
sẽ
báo đáp cho tứ thúc.
Cuối cùng là chọn mực, mực thỏi cũng nhiều loại. Mực tốt chất mịn, trơn, màu đen,
âm
thanh trong trẻo. Mực mịn tức là
không
có tạp chất, mực phải trơn
thì
viết ra nét mới liền mạch,
không
bị nặng tay, màu mực phải đen,
không
lẫn màu nào khác, còn
âm
thanh là khi thỏi mực đập vào nhau phải phát là tiếng keng keng trong trẻo, như thế mới là
một
thỏi mực tốt,
không
có tạp chất.
Chủ tiệm ban đầu coi thường Phó Vân
anh, tưởng rằng vị tiểu thư này của Phó gia coi giấy bút là đồ chơi nên đòi người lớn mua cho mình, định nhân cơ hội làm ăn, lấy ra mấy thỏi mực tầm thường nhưng lại giới thiệu như thể đây là loại thượng hạng, được dùng trong cung, có pha thêm hương liệu, đảm bảo viết ra chữ
sẽ
đẹp, mỗi thỏi giá mấy lượng bạc...
Phó Vân
anh
ngẩng đầu nhìn chủ tiệm, cười đầy
ẩn
ý.
Chủ tìm thấy vậy cũng chột dạ, thầm nghĩ: Sao mình lại sợ
một
đứa bé
gái
cơ chứ? Nhưng rồi dù
không
biết tại sao nhưng
không
còn ý định ban đầu nữa,
thật
thà hơn hẳn, giới thiệu với Phó tứ lão gia mấy thỏi mực thường dùng.
Xong xuôi, chủ tiệm tiễn hai chú cháu họ ra ngoài, "Quan nhân cứ về nhà là được, chiều nay chúng tôi
sẽ
mang đồ đến tận nhà."
Lời tác giả:
"Thanh luật vỡ lòng" là sách vỡ lòng được biên soạn dưới triều nhà Thanh